پیش گفتار
انقلاب اسلامی ایران به پایان بیست و یکمین سال پیروزی خود نزدیک می شود. که با پایان قرن بیستم نیز مصادف است.
در طول بیش از دو دهه از عمر انقلاب اسلامی، در داخل و خارج کشور هزاران اثر علمی به پژوهش، نقد و تبیین انقلاب از ابعاد گوناگون پرداخته اند. انقلاب اسلامی در مقایسه با دیگر انقلاب های بزرگ جهان، از یک ویژگی بارز و برجسته برخوردار است که آن را از انقلاب های دیگر متمایز می سازد و آن نقش دین و باورهای برخاسته از مذهب در رخداد آن است; این تنیدگی موجب گردید تا نظریه پردازان انقلاب با ناکارآمدی سنجه و الگوهای خود برای پیمایش انقلاب اسلامی رو در رو شوند و به ناچار به بازسازی و اصلاح نظریه های خود دست یازند. با همه تلاش هایی که صورت پذیرفته و انبوه نظراتی که ابراز گردیده، هنوز الگویی کاملا منطبق بر انقلاب اسلامی ارائه نشده است; چرا که بیشتر این تحلیل ها از نقش «دین» در به ثمر نشستن انقلاب ایران غافل شده و یا غفلت ورزیده و از این رهگذر دچار گمانه زنی های بی فرجام گشته و بیراهه رفته اند. واقعیت این است که تا جایگاه دین و نقش برانگیزنده آن در توده های دارای باور دینی استوار، تبیین و تقویم نگردد، جستار در میان نظریات اندیشهورزان غربی و غرب گرا برای یافتن مدل و نظریه ای منطبق بر انقلاب اسلامی فرجامی ثمربخش نخواهد داشت. راه رسیدن به تعریف جامع و مانع از انقلاب اسلامی، نیازمند باورداشت خود و شناخت دین فرازمند اسلام است. این دو بال نیرومند به پژوهشگران این عرصه، امکان خواهد داد تا از گستره اندیشه های موجود در دریای علوم مربوط به حوزه مباحث سیاسی و اجتماعی، گوهرهای گران بهایی به دست آورند و عوامل متعدد تأثیرگذار و سهم هر یک از آنها را در رخداد حوادث بزرگ اجتماعی بشناسند.
[6]
دفتر حاضر نگاهی است به انقلاب اسلامی ایران گفتوگوهایی با 25 تن از صاحب نظران، محققان و اندیشمندان، از طیف های فکری مختلف جامعه، نظرات آنان را در قالب هفت دفتر (در دو مجلد) منعکس کرده است و در واپسین روزهای قرن بیستم به علاقه مندان به مطالعه تاریخ معاصر و مباحث مربوط به انقلاب اسلامی به ویژه استادان دروس معارف اسلامی تقدیم می گردد.
بخشی از گفتوگوهای این مجموعه محصول «سمینار انقلاب اسلامی و ریشه های آن» می باشد و بخشی دیگر نیز پس از آن به انجام رسیده است.
مصاحبه ها، بازنگاری و تنظیم نهایی آن توسط برادر ارجمند جناب آقای عباس زارع انجام شده است. با تقدیر از تلاش علمی ایشان در تهیه این مجموعه، از درگاه خداوند منّان، برای ایشان و دیگر عزیزان که در فراهم آوردن این اثر ما را یاری کرده اند، آرزوی توفیق روزافزون داریم.
نهاد نمایندگی مقام معظّم رهبری در دانشگاهها
معاونت امور اساتید و دروس معارف اسلامی
اداره تحقیق و تدوین متون درسی